چگونه تغذیهٔ کاملاً گیاهی می‌تواند از وقوع همه‌گیری بعدی جلوگیری کند

کرتیس بویر، دانشکدهٔ تحصیلات تکمیلی سیاست عمومی جانسون-شویاما، دانشگاه ساسکاچوان

برگردان: مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور

ویروس‌هایی مانند کووید-۱۹، سارز، جنون گاوی، آنفلوانزای خوکی و آنفلوانزای پرندگان همه در یک چیز مشترک‌اند: آن‌ها همه از حیوانات می‌آیند، بیماری‌هایی که دانشمندان آن‌ها را با عنوان «بیماری‌های زُئونوز» (Zoonotic Diseases) توصیف می‌کنند. بیماری‌های زُئونوز، به بیماری‌های عفونی‌ای گفته می‌شود که از دیگر گونه‌های حیوانات منشأ می‌گیرند و به انسان منتقل می‌شوند. منشأ این بیماری‌ها ممکن است جانوران اهلی یا وحشی باشند.

درست است، این بیماری‌ها واقعاً «از حیوانات نمی‌آیند»، چرا که حیوانات علیه انسان‌ها توطئه نمی‌چینند و هم‌پیمان نمی‌شوند که مثلاً کووید-۱۹ را در حیاط پشتی‌ آن‌ها پرت کنند و بروند. وقتی گفته می‌شود که این همه‌گیری «از حیوانات می‌آید»، بدان معنی است که این بیماری‌ها از شیوه‌ای که جامعه حیوانات را پرورش می‌دهد و آن‌ها را می‌خورد، می‌آید. 

یک استراتژی فکرشده برای جلوگیری از همه‌گیری بعدی باید شامل کاهش تقاضا برای محصولات حیوانی باشد. خوشبختانه، رویکرد مؤثر در این زمینه این نیست که دولت به مردم بگوید که چه چیزی بخورند و چه نخورند. بسیاری از کانادایی‌ها پیش از این به محاسن تغذیهٔ گیاهی آگاهی دارند. شاید یک رویکرد مؤثر برای سیاست دولت این باشد که در حمایت از آن‌‌هایی که سعی می‌کنند در تغذیهٔ خود تغییر ایجاد کنند، بیشتر و بهتر کار کند.

زُئونوز و تولید محصولات غذایی

این واقعیت که لیست روبه‌رشد همه‌گیری‌هایی که مشخصاً از حیوانات و بخش دامداری صنعتی نشئت می‌گیرند، برای گروه کوچک اما روبه‌رشدی از دانشمندان مستقل، مسئلهٔ جدیدی نیست. سازمان ملل متحد نیز اخیراً نگرانی مشابهی را اظهار کرده است. 

این سازمان در گزارش خود با عنوان «جلوگیری از همه‌گیری بعدی: بیماری‌های زُئونوز و چگونگی شکستن زنجیرهٔ انتقال»، برخی از مواردی را که برای بهبود وضعیت سلامت در ارتباط با تولید مواد غذایی لازم است، مطرح ساخت. برخی از این سیاست‌ها شامل تحقیقات علمی بر روی ابعاد زیست‌محیطی بیماری‌های زُئونوز و توسعه و اجرای معیارهای مقتدرتر امنیت‌زیستی (biosecurity) است. 

این گزارش خواستار سیاست‌هایی است که سلامت حیوانات (ازجمله خدمات سلامت حیوانات وحشی) را تقویت کند و ظرفیت نظارت و مدیریت تولید غذا را افزایش دهد. این گزارش همچنین توصیه می‌کند که ایالت‌ها [در آمریکا] راه‌هایی برای کاهش تقاضا برای پروتئین حیوانی پیدا کنند. کاهش تقاضا برای گوشت چیزی نیست که ما اغلب به‌عنوان سیاستی در جهت جلوگیری از همه‌گیری بعدی بشنویم، چرا که مردم ممکن است همه‌گیری کنونی را به تغذیهٔ غربی و دامداری صنعتی ربط ندهند.

منشأ همه‌گیری

اولین موارد کووید-۱۹ به بازارهایی در کشور چین مربوط بود که در آن حیوانات وحشی فروخته می‌شود. مورچه‌خوارهای پولک‌دار (پانگولین‌ها) و خفاش‌ها به‌عنوان منابع احتمالی عفونت شناخته شده‌اند، که هیچ‌کدام از آن‌ها در لیست خرید غالب مشتریان دنیا نیست. هرچند، ریشه‌های عمیق‌تر این همه‌گیری پیچیده‌ترند.

بسیاری از ویروس‌های قبلی از زنجیرهٔ تولید صنعتی زادوولد حیوانات نشئت گرفته‌اند:

• در دههٔ ۱۹۸۰، گاوداری صنعتی بریتانیا متوجه بیماری جنون گاوی، و گونهٔ معادل آن در انسان یعنی بیماری کروتزفلد جاکوب شد.
• در سال ۱۹۹۷، بررسی منشأ آنفلوانزای پرندگان (H5N1) به مرغ‌های کارخانه‌ای در چین رسید.
• در سال ۲۰۰۹، آنفلوانزای خوکی (H1N1) از مزارع خوک در مکزیک و کارولینای شمالی در آمریکا شروع شد.
• و اخیراً، یک گونهٔ محتمل جدید کووید- ۱۹ که در مزارع دانمارک یافت شده است، جایی که راسوها برای پالتوهای پوستی پرورش داده می‌شوند. 

واضح است که منشأ تمام این همه‌گیری‌ها به کشورهایی معین یا فعالیت‌هایی مشخص مانند بازار فروش حیوانات زنده، محدود نمی‌شود. برای برخی محققان، ازجمله پزشک ارشد و پروفسور بیماری عفونی از سوئد، بیورن اولسن (Björn Olsen)، قطع افزایش تقاضا برای گوشت و لبنیات، بخش لازم و ضروریِ کاهش خطرات همه‌گیری است. 

اولسن، که به‌عنوان یکی از اولین منتقدان واکنش دولت کشورش به کووید-۱۹ شناخته شده است، حالا به‌عنوان اولین هشداردهندهٔ خطری دیگر دارد شناخته می‌شود؛ خطری که او حدود ۱۰ سال است که در کتاب‌ها و مقالات به آن پرداخته است. وی چند ماه قبل در مصاحبه‌ای به‌زبان سوئدی، می‌گوید که ویروس‌های همه‌گیری تماماً از جایی که حیوانات و انسان با هم مواجه می‌شود، برمی‌خیزند و پرورش میلیاردها حیوان برای غذا اثرات خود را نشان خواهد داد.

حالا برعکسِ همهٔ این داستان‌‌ها این است: حتی یک همه‌گیری در تاریخ بشر نبوده که منشأ آن به گیاهان برگردد.

در حالی‌که تقویت ظرفیت نظارتی [صنایع دامداری] بخش مهمی از یک استراتژی مؤثر است، وقتی که جوامع انسانی منبع حیوانی غذای خود را با منابع گیاهی جایگزین کنند، آن‌ها همچنین خطر همه‌گیری‌ها در آینده را کاهش می‌دهند. اولسن، نگران است که ارتباط بین افزایش تقاضا برای پروتئین حیوانی و همه‌گیری توجه کافی از طرف سیاستمداران را به‌خود جلب نمی‌کند. 

تغذیهٔ پاک‌گیاه‌خواری به‌عنوان خط مشی

یکی از دلایلی که سیاستمداران ممکن است حرکت به‌سوی تغذیهٔ گیاهی را سیاستی بادوام ندانند، می‌تواند این باشد که این حرکت به تغییر «رفتار» مردم اتکا دارد و برخی ممکن است این بحث را پیش بکشند که دولت نباید در تلاش برای اعمال نفوذ در انتخاب‌های غذایی دخالتی بکند. در حالی‌که دلایل خوب و موجهی وجود دارد که فکر کنیم مردم خود به حرکت به‌سمت تغذیهٔ گیاهی علاقه نشان می‌دهند.

طبق یکی از تازه‌ترین نظرسنجی‌های سازمان ملل متحد، سی درصد از مردم دنیا از تغذیهٔ گیاهی به‌عنوان سیاستی در جهت مقابله با تغییرات اقلیمی، حمایت می‌کنند. کانادایی‌ها استثنا نیستند. درواقع، طبق مطالعه‌ای که سیلوِین شارلبوآ (Sylvain Charlebois)، استادِ خط مشی و توزیع غذا در دانشگاه دالهاوزی، در سال ۲۰۱۸ انجام داد، نزدیک به ده درصد جمعیت کل کانادا همین حالا پاک‌گیاه‌خوار یا گیاه‌خوارند. تعداد افرادی که مایل‌اند غذاهای گیاهی مصرف کنند، به‌سرعت در حال رشد است. در مصاحبه‌ای شارلبوآ گفت: 

«در سال ۲۰۱۸، ما تخمین زدیم که تغذیهٔ ۶٫۴ میلیون کانادایی به‌طور محدود یا کامل عاری از گوشت است… اما حالا ما این عدد را به ۱۰٫۲ میلیون اصلاح کرده‌ایم. در این زمینه، همه‌چیز خیلی سریع در حال تغییر است، خیلی سریع‌تر از همیشه.»

با این تغییراتی که در اولویت‌های غذایی در حال وقوع است، دولت کانادا تنها کاری که باید بکند این است که موانع را برای مردم از میان بردارد تا انتخاب خود را بکنند. برای حمایت از مرحلهٔ گذارِ آن‌ها و کاهش تقاضای محصولات حیوانی، دولت کانادا باید نهایت تلاش خود را بکند تا آنچه را که بسیاری به‌عنوان سختیِ تغذیهٔ گیاهی عنوان می‌کنند، کاهش دهد.

این مسئله می‌تواند با بررسی روند تهیهٔ غذا و استانداردهای تغذیه آغاز شود تا از این موضوع اطمینان حاصل شود که اماکن عمومی مانند مدارس، بیمارستان‌ها، زندان‌ها و خانه‌های سالمندان و امثال آن غذای گیاهی را به‌عنوان استاندارد در منوی روزانهٔ خود دارند.

کانون راهنمای غذا

دولت همچنین باید در عمل راهنمای غذای خود را بررسی کند و غذاهای گیاهی را دست‌یافتنی‌تر نماید، ازجمله برای کم‌درآمدها، و ساکنان مناطق غیرشهری و شمال کشور. وقتی که دولت کانادا راهنمای غذای کانادا را در سال ۲۰۱۹ اصلاح کرد، به‌طور گسترده با متخصصان تغذیه و دانشمندان مشورت کرد. نتیجه افزایش تمرکز روی گیاهان به‌عنوان منابع پروتئین، و کاهش تأکید روی گوشت و لبنیات بود.

راهنمای غذای کانادا به ما می‌گوید که: «غذاهای پروتئینی‌ای که منشأ آن گیاهان است، بیشتر استفاده کنید.» هرچند، علی‌رغم این توصیه و این واقعیت که مصرف شیر لبنی به‌طور مستمر از سال ۲۰۰۹ رو به کاهش است، شیر تازه بالاترین میزان سوبسید را در طبق برنامهٔ Nutrition North Canada subsidy دریافت می‌کند؛ برنامه‌ای فدرال که هدفش آن است که در شمال کشور مواد مغذی به کفایت وجود دارد. ما به جنبش و حرکتی نیاز داریم که به غذاهایی سوبسید تعلق بگیرد که هم برای مردم خوب باشد و هم برای سیاره‌مان. 

می‌دانیم که عادات تغذیه‌ای ما روی محیط زیست و نیز روی سلامتی ما تأثیر دارد. با درنظرگرفتن اینکه ارتباطی واضح و روشن بین مصرف محصولات حیوانی و بیماری‌های زُئونوز وجود دارد، دلیل دیگری وجود دارد که سیاستمداران مردمی را که می‌خواهند به تغذیهٔ گیاهی روی آورند، حمایت کنند. 

خیلی زود نیست که بخواهیم تلاشمان برای جلوگیری از همه‌گیری بعدی را آغاز کنیم؛ متخصصان هشدار می‌دهند که ممکن است هر آن از راه برسد. از زمان همه‌گیری سارز در سال ۲۰۰۳، فاصلهٔ زمانی بین شیوع ویروس‌های زُئونوز همچنان در حال کوتاه‌شدن است. سؤال این نیست که آیا همه‌گیری دیگری رخ خواهد داد، سؤال این است که چه وقت رخ خواهد داد… 

---

منبع:

متن سخنرانی در دانشکدهٔ تحصیلات تکمیلی سیاست عمومی جانسون-شویاما، دانشگاه ساسکاچوان:

https://theconversation.com/how-plant-based-diets-could-help-prevent-the-next-covid-19-159308